_edited.jpg)
→ Bugün bakterilerin hareketini inceleceğiz. Bakterilerin hareketini incelemeden önce ; Bakteri nedir ? Sorusunu yanıtlamak çok daha iyi olacaktır.
Bakteri Nedir ?
→ Prokaryot hücre yapısına sahiptir.
→ Genetik materyalleri (DNA) ipliksi şeklindedir ve sitoplazmanın içinde dağınık halde bulunur.
→ Zarla kaplı çekirdeği olmadığı gibi ileri seviyede organellere de sahip değildir.
→ Bakteriyel hücreler genellikle iki koruyucu katmana sahiptir; hücre duvarı ve hücre zarı.
→ Mikoplazmalar gibi bazı bakterilerin hücre duvarı yoktur. Bazı bakteriler kapsül adı verilen üçüncü bir katmana bile sahip olabilir.
→ Dış yüzeylerinde kamçı benzeri uzantılar bulunur. Bu uzantılar bakterilerin hareket etmesini ve bir konakçıya bağlanmasını sağlar.
→ Aşağıdaki şekilde bir bakterinin morfolojisini görüyoruz. Gördüğümüz gibi genetik materyal hücrenin sitoplazmasına dağınık halde görünüyor. Bakteriler hareketini kamçılar sayesinde ihtiva etmektedir. Ama bazı bakteriler kamçılarını kullanmadan hareket edebilir.
→ Bakterilerde görülen hareket şekli iki tiptir.
a) Aktif Hareket
b) Pasif Hareket
** Aktif Hareket :
→ Aktif harekette bakteri flagellumları(kamçılar) ile meydana getirdiği harekettir. Kamçılar protein yapısındadır. Kasılıp gevşeme sonucunda hareket eder ve kamçılı bakteriler çok hızlı hareket yeteneklerine sahiptir.
→ Bakteriler; bükülme , kayma şeklindede aktif hareket edebilir.
Kamçı (Flagellum):
Bakterilerin hemen hemen yarısı kamçı adı verilen bir organ yardımıyla hareket edebilir.
1- Kamçı; ipliğimsi, dallanmış, kıvrımlı bir organdır.
2- Ait olduğu bakteri boyunun 4-6 katı uzunluktadır.
** Kamçı başlıca 3 kısımdan oluşur.
Filament: Flagellin adlı proteinden oluşan, hücre yüzeyinden uzanan, sert ve kıvrımlı kısım.
Çengel: Flamenti bazal gövdeye birleştiren esnek kısım.
Bazal Gövde: Kamçının dönmesini ve bakterinin hareketini sağlayan bölüm.
** Kamçı sayısına göre bakteriler aşağıdaki gibi gruplandırılabilir:
- Atrik. Hiç kamçı bulundurmayanlar.
A. Monotrik. Bir uçta bir tek kamçısı bulunanlar.
B. Lofotrik. Hücrenin bir veya iki ucunda iki veya daha fazla kamçısı bulunanlar.
C. Amfitirik. Hücrenin iki ucunda kamçısı bulunanlar.
D. Peritrik. Kamçıları bütün hücre yüzeyine yayılanlar
** Pasif Hareket :
→ Bu tip hareket eden bakterilerde , hücre molekülünün titreşimleri sayesinde hareket yeteneği kazanırlar. Hücre konumunu değiştirmez ama çevreden merkezine doğru bir titreşim görülür.
→ Bakteriler içinde bulundukları sıvının akımına kapılarak da ‘sürüklenmek’ suretiyle pasif hareket gözlemlenir.
** Bakterilerin Şekilleri
1- Yuvarlak biçimli bakteriler (koklar)
2- Sarmal biçimli bakteriler (spiraller)
3-Çomak biçimli bakteriler (basiler)
→ Bakterilerde görülen en önemli hareket şekli ‘taksis’ olayıdır. Taksis olayı çevre şartlarının bakterileri etkileyerek onların harekete geçmesini sağlar.
** Taksis İkiye Ayrılır :
- Bakterilerin kendilerine pasif harekete sebep olan çevre faktörünün üzerine doğru hareket ederse bu olaya ‘pozitif taksis’ denir
- Bakterilerin kendilerine pasif harekete sebep olan çevre faktöründen uzaklaşmak üzere hareket ederse bu olaya ‘negatif taksis’ denir.
→ Pasif hareket çevre etkenleri sonucunda meydana gelir. Çevre faktörleri ; Isı , ışık , hava , nem gibi olaylar etkiler.
* KAYNAKÇA *
Comments